Stresin Nedenleri

Stres nedenleri konusunda çeşitli görüşler olsa da, yazımızda genel olarak kabul gören stres nedenlerine yer vermeye çalışacağız. Stres nedenleri iyi anlaşılarak ve bu nedenlerle ilgili farkındalık artırılarak stresle başetmek daha kolay olacaktır.

Stresin Nedenleri

Stres nedenleri arasında olumlu ve olumsuz bir çok olağan durumu sayabiliriz. İşten çıkarılmak ve işsizlik çok önemli bir stres nedeni olarak sayılabilirken, yeni bir işe girmek ve uzun süren işsizlik döneminden sonra bir işe başlamak da stresin nedenleri arasındadır.

Stresin bir bölümü dışsal kaynaklı iken bir bölümü de kişinin iç dünyasından kaynaklanmaktadır. Hayata dair beklentiler, kişinin kendi beklentileri, yaşam olayları sonucunda düşünce dünyasında oluşan değişiklikler ve kaygılar / korkular da kişinin stres yaşamasına sebep olmaktadır.

Yaşamda ortaya çıkan önemli olaylar, ilişkilerde ortaya çıkan problemler, parasal sorunlar, çocukların dünyaya gelmesi ve aile olma hali stresin dışsal kaynakları arasında gösterilebilir. Stresin içsel kaynakları arasında ise kaygı bozuklukları, karamsarlık, olumsuz düşünme alışkanlığı, mükemmeliyetçilik ve siyah beyaz düşünme stresin içsel kaynakları arasında sayılabilir.

Stresin belli kaynakları vardır ve evrensel olarak insanlar hep bu kaynaklardan dolayı stres hissederler. Bu kaynaklar, sosyo-ekonomik şartlara bağlı kaynaklar, aile şartlarına bağlı kaynaklar, iş alanına bağlı kaynaklar, ve ilişkisel kaynaklar olarak başlıklar altında toplanabilir.

Sosyo – Ekonomik Stres Kaynakları

Parasal konularda yaşanan sıkıntılar ve yetersizlik durumu, başlıca stres kaynaklarından biridir. Kazanılan paranın normal bir hayat sürmek için yetmemesi sonucunda yaşamdan tatmin olmama hali görülür. Masraflar ve insan ihtiyaçları düşünüldüğü zaman normal bir hayat sürebilmek, hem kendi ihtiyaçlarını hem de çocukların ihtiyaçlarını karşılayabilmek, onlara iyi bir eğitim aldırabilmek, sağlıkları ile ilgili gerekli olduğunda harcama yapabilmek aslında lüks bir yaşamın gerekleri değil, asgari dengeli yaşamın olağan ihtiyaçlarıdır. Günümüzde sağlık imkanları ve sağlık hizmetlerine ulaşma yolları artmış olsa da, yine de para olmadan tedavi olunamamaktadır. Benzer biçimde, günümüzde her türlü ihtiyacın farklı tercihler arasından seçilerek yapılması mümkündür ancak para olmadan alternatif seçeneklerin varlığı da bir anlam ifade etmemektedir.

Aile Stres Kaynakları

Ailede ortaya çıkan ve insanlarımızı stres altında hissettiren kaynaklardan biri de aile stres kaynakları olarak isimlendirilebilir. Aile ortamında ortaya çıkan tüm güncel gelişmeler, kişinin genel ruh haline ve haliyle stres düzeyine etki etmektedir. Ailedeki stres kaynakları arasında çoğunlukla ifade edilen kaynaklardan biri az önce değindiğimiz ekonomik problemler yer alır. Ekonomik problemler aile içi ilişkileri, kişilerin güvenlik hissini zararlı yönde etkilemektedir. Geleceğe güvenle bakamayan insanlardan oluşan aileler ciddi ölçüde stres yaşayacaklardır. Cinsiyet rolleri ve eşlerin birbirine yardım etmeyen, bireysel yaşayan tutumlar benimsemeleri de aile stres kaynakları arasında sayılabilir. Eşler arası uyumsuzluk, geçimsizlik, karşılıklı olarak kabul yerine yadırgayıcı, suçlayıcı tutumların benimsenmiş olması eşler arası ilişkinin büyük bir stres kaynağına dönüşmesine sebep olacaktır.

Ailede stres kaynakları arasında, çocuklardaki gelişimsel farklılıklar da sıkça ortaya çıkan bir durumdur. Çocukların gelişimsel bozukluğu ya da otistik spektrum gibi bir bozukluğa sahip olması örnek olarak bir aileyi ve aile içindeki tüm ilişkiler olumsuz olarak etkileyecektir. Karşılaşıldığında başetmekte zorlandığımız durumlar, ailede stres kaynakları arasında önemli yer tutmaktadır.

İş Alanı Stres Kaynakları

İş yeri ortamında kişinin çalıştığı, yaptığı işin zorluğu önemli bir stres kaynağını oluşturmaktadır. Yapılan çalışmalar, iş yerlerinde kişilerin statüleri yükseldikçe iş alanı stres kaynağının da daha şiddetlendiğini göstermektedir. Buna göre sırada bir memur olmak stres yönünden daha avantajlı iken, statünün artışıyla beraber kişinin hissettiği stres ve gerilimin düzeyi de ciddi ölçüde artmaktadır. İş alanı stres kaynaklarının bir bölümü yapılan işe bağlı kaynaklar iken, bir bölümü hizmet verilen müşterilere bağlı kaynaklardır. Bir kısmı ise, iş ortamındaki arkadaşlara bağlıdır.

İş ortamında iş bölümü yoksa, tüm işler bir kişiye yükleniyor ve adil davranılmıyorsa, iş arkadaşları samimi ve içten davranmayıp politik ve yönlendirmeyi amaçlayan tutumlarla hareket ediyorsa, bunlar iş alanı stres kaynakları olarak kişinin stres hissetmesine sebep olacaktır. İş ortamındaki rekabet ve haset de önemli etkiye sahiptir. Rekabet belli bir ölçüde olduğunda iş yerindeki personelleri performanslarına yararlı olurken, ölçü aşıldığında artık iş yerinin verimini düşüren, çalışanların güvensizlik hissetmesine neden olan zararlı bir kaynak haline dönüşmektedir.

İlişkisel Stres Kaynakları

İlişkisel stres kaynakları, insanların birbiri ile ilişkileri sırasında stres hissetmelerine sebep olan önemli stres kaynakları arasında yer alır. Her insan farklı bir çevrede ve farklı bir kültürde büyümüş, gelişmiştir. Farklı ortamlardan ve kültürlerden gelen insanların bir arada bulunduğu, birlikte çalıştığı ortamlarda farklı değerlere sahip olunması önemli bir ilişkisel stres kaynağı olarak kabul edilmelidir. Kurallara uyulmaması ve kişisel sınırların zorlanması da iş yerindeki ilişkisel stres kaynakları arasındadır. İlişkisel stres kaynakları kişinin bunun farkında olması ve stres yaşanan durumla başetme stratejileri geliştirmesi ile birlikte etkisi azalacak olan bir kaynaktır. Farklı kültürlerden gelen, farklı değerlere sahip, farklı kişiliklere sahip insanların bir arada yaşarken kurdukları ilişkiler önemli bir stres kaynağıdır ve bu nedenle de ilk başta kişinin kendisi bu kaynağın kendisine zarar vermemesi için belli yollardan gitmelidir.